پس از سقوط شدید ارزش پول ملی در برابر دلار آمریکا در سال ۲۰۱۸ دولت در نظر دارد تا چهار صفر از ریال خود را حذف کند تا شاید از این طریق مانع سقوط بیشتر پول ملی و آشفتگی در بازار ارز شود.
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در همین خصوص روز گذشته گفت: «لایحه حذف چهار صفر از پول ملی روز شنبه توسط بانک مرکزی به دولت ارائه شد و امیدوارم که این موضوع در اسرع وقت نتیجه‌گیری شود».
ارزش پول ملی
ارزش پول ملی هر کشور تابع کیفیت شاخص‌های حکمرانی در آن کشور است. شاخص‌هایی چون وضعیت کسب‌وکار در کشور، اثربخشی دولت، وضعیت قانون‌گذاری و تسهیل سازی جذب سرمایه‌گذاری خارجی، کیفیت مقررات، ثبات سیاسی و پایبندی کشورها به قوانین بین‌المللی را می‌توان از عوامل اصلی در ثبات ارزش پولی به شمار آورد.
کاهش ارزش پول ملی در یک کشور می‌تواند تأثیرات اجتماعی و روانی بسیاری را برای شهروندان به همراه داشته باشد. کاهش ارزش پول ملی کشور نسبت به سایر ارزها در کنار تغییر در ارزش و حجم پولی کشور نوعی ناامنی روانی برای شهروندان ایجاد می‌کند که پدیده «جایگزینی ارز» را به همراه خواهد داشت. بطوری‌که در کنار کاهش ارزش پول ملی، مردم تمایل به استفاده از ارزهای خارجی برای مبادله روزانه خود نشان می‌دهند.
از همین رو مهم‌ترین کاربرد حذف صفرها در اقتصاد را می‌توان حفظ ارزش پول ملی دانست. حذف صفر از پول ملی ابزاری برای حمایت دولت‌ها از سیاست‌های ارزی است. این اقدام نقش مهمی در تقویت اعتماد عمومی به دولت‌ها دارد. حذف صفر از پول ملی را می‌توان به عنوان عاملی برای اعتماد سازی دولت‌ها دانست که در سیستم‌های دموکراتیک به انتخاب مجدد یک حزب سیاسی بیانجامد و در سیستم‌هایی مانند ایران موجب رجوع دوباره مردم به مشارکت اجتماعی در انتخابات شود. در مقابل، اگر مردم اعتمادبه‌نفس ملی را از دست بدهند، استفاده از ارزهای خارجی را آغاز می‌کنند که این اقدام باعث فشارهای اقتصادی و روانی زیادی بر دولت‌ها خواهد شد. از همین رو حذف صفرها بعنوان بخشی از سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها مانع از ورود ارزهای خارجی در اقتصاد و عواقب آن می‌شود.
تجربه جهانی خارج کردن صفر از پول ملی
پدیده حذف صفر از پول ملی بعد از جنگ جهانی دوم در کشورهای بسیاری تجربه شده است. بعد از جنگ جهانی دوم تا امروز کشورهای بسیاری چون آلمان، فرانسه، ترکیه، برزیل و ونزوئلا تصمیم به حذف صفر از پول ملی خود گرفته‌اند. اما تجربه کشورهای موفق در این خصوص نشان می‌دهد خارج کردن صفر از پول ملی بیشتر از آنکه یک اقدام سیاسی باشد یک اقدام کارشناسی و بخشی از بسته اصلاحات اقتصادی به‌شمار می‌آید.
به بیان بهتر تنها در شرایطی حذف صفر از پول ملی نتیجه بخش خواهد بود که این اقدام در انتهای برنامه اصلاح اقتصادی اجرا شود تا از این طریق بنگاه‌های اقتصادی و شهروندان به این اطمینان برسند که دوران تورم سپری شده است.
حذف صفر از پول ملی در ایران
بررسی ارزش پول ملی در چهار دهه اخیر نشان می‌دهد به‌طور پیوسته در حال کاهش بوده است. اما سرعت کاهش ارزش پول ملی در سال‌های اخیر و بعد از خروج آمریکا از توافقنامه برجام سرعت بسیاری به خود گرفت بطوری‌که طی چند ماه گذشته پول ملی ۶۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است.
به‌طور کلی کاهش ارزش پولی ملی در ایران را می‌توان پیامد سیاست‌های پولی و مالی چون افزایش نقدینگی و افزایش حجم پول، سیاست‌های اقتصادی چون دولتی سازی اقتصاد، عدم خصوصی سازی سالم و ایجاد بستر فعالیت نهادهای نظامی به‌عنوان نهادهای اقتصادی و از بین رفتن صنعت در داخل کشور و سیاست‌های بین‌المللی تنش‌زا و در پایان تحریم‌های بین‌المللی طی چهار دهه اخیر دانست.
اگرچه هنوز نتایج تصمیم اخیر دولت در خصوص حذف صفر از پول ملی در ایران روشن نیست، اما می‌توان به دو نکته اشاره کرد، نکته نخست آنکه در مقایسه نرخ ارز در چهار دهه اخیر می‌توان گفت که حتی با حذف چهار صفر از پول ملی همچنان وضعیت قیمت ارز پیش از سال پنجاه و هفت وضعیتی دست نیافتنی است.
و نکته پایانی آنکه این نگرانی وجود دارد که در نبود سیستم‌های نظارتی سالم در ایران سیاست حذف صفر از پول ملی به علت تمایل به گرد کردن نرخ ارقام تنها باعث شکل‌گیری موج جدید تورم در ایران شود.
